مهمترین پیشوندها عبارتند از:

1 – ب + اسم = بهنوش ، بنام (در معنای مشهور)

2 – با + اسم = با ادب ، باهنر ، با هوش ، با نشاط

3 – بی + اسم = بی سواد ، بی هوش ، بی هنر ، بی ادب

4 – نا + اسم = ناشکر ، نا امید ، نا فرمان ، نا اهل

5 – هم + اسم = همدل ، همراه ، هم خانواده ، هم وطن

6 – نا + بن فعل = نا شناس ، نادان ، ناتوان

7 – ن + بن فعل = نشکن (لیوان نشکن) ، نسوز (پنبه ی نسوز، آجر نسوز)

مهمترین میان وندها عبارتند از :

1 – میان وند ( ا ) = گوناگون ، سراسر ، برابر ، رنگارنگ ، سراپا ، دوشادوش

2 – میان وند ( و ) = پیچ و تاب ، کم و بیش ، چون و چرا ، زدوخورد ، رفت و آمد

3 – میان وند ( به ) = پا به پا ، دست به دست ، شانه به شانه ، نو به نو ، خود به خود

4 – میان وند ( تا ) = سرتاسر ، گوش تا گوش

5 – میان وند ( وا ) = جورواجور

مهمترین پسوندها عبارتند از:

الف – پسوند مکان :

1 – پسوند ( ان ) = باختران ، خاوران

2 – پسوند ( دان ) = گلدان ، نمکدان

3 – پسوند ( زار ) = نمک زار ، علف زار

4 – پسوند ( سار ) = کوهسار ، چشمه سار

5 – پسوند ( ستان ) = گلستان ، بلوچستان

6 – پسوند ( سیر ) = گرمسیر ، سردسیر

7 – پسوند ( کده ) =  دانشکده ، دهکده

8 – پسوند ( گاه ) = دانشگاه ، فروشگاه

9 – پسوند ( لاخ ) = سنگلاخ

ب – پسوندهای زمان :

1 – پسوند ( ان ) = بهاران ، بامدادان

2 – پسوند ( گاه ) = سحرگاه ، صبحگاه

ج – پسوندهای تصغیر:

1 – پسوند ( چه ) =  دفترچه ، باغچه

2 – پسوند ( ک ) = پسرک ، شهرک

د – سایر پسوندها: که بعضی صفت سازند و بعضی اسم ساز

1 – پسوند ( ه ) = سفیده ، زرده ، دیده ، اندیشه ، دندانه ، دسته

2 – پسوند ( ی ) = خوبی ، روشنی ، تهرانی ، علمی ، صنعتی ، خوردنی

3 – پسوند ( ور ) = هنرور ، پهناور ، سخنور

4 – پسوند ( گین ) = غمگین ، شرمگین

5 – پسوند ( مند ) = ثروتمند ، هنرمند

6 – پسوند ( اومند ) =  برومند ، تنومند

7 – پسوند ( ناک ) = غمناک ، ترسناک ، وحشتناک

8 – پسوند ( انه ) = مردانه ، زنانه ، صبحانه

9 – پسوند ( انی ) = نورانی ، روحانی

10 – پسوند ( چی ) = تلفن چی ، درشکه چی ، پست چی

11 – پسوند ( گان ) = دهگان ، مهرگان

12 – پسوند ( گانه ) = جداگانه ، دوگانه

13 – پسوند ( گون ) = نیگون ، گلگون

14 – پسوند ( فام ) = سرخ فام ، گلفام

15 – پسوند ( آسا ) = رعد آسا ، برق آسا

16 – پسوند ( دیس ) = تندیس ، گلدیس ، طاقدیس

17 – پسوند ( وار ) = سوگوار ، امیدوار ، دیوانه وار

18 – پسوند ( وش ) = پریوش ، مهوش

19 – پسوند ( نده ) = گوینده ، شنونده ، رونده

20 – پسوند ( ار ) = پرستار ، خریدار ، دیدار

21 – پسوند ( گر ) = توانگر ، آهنگر ، زرگر

22 – پسوند ( کار ) = تراش کار ، طلب کار

23 – پسوند ( گار ) = آموزگار ، پرهیزگار

24 – پسوند ( یت )  = جمعیت ، انسانیت

25 – پسوند ( ین )  = آهنین ، زرین ، پشمین ، رنگین

26 – پسوند ( ینه ) = زرینه ، پشمینه

27 – پسوند ( ا ) = بینا ، دانا ، کوشا ، جویا

28 – پسوند ( ان ) = خندان ، گریان ، روان